Semonan bab wong nyebar wiji
1Ing dina kuwi Yésus metu sangka omah mau lan terus njagong ing pinggir tlaga. 2Terus ana wong okèh pada gembruduk teka lan ngrubung Panjenengané, mulané Panjenengané terus munggah ing prau lan njagong ing kono lan wong okèh mau pada ngadek ing pinggir tlaga. 3Panjenengané terus ngomong okèh-okèh marang wong-wong mau nganggo semonan, tembungé: “Ana tukang nyebar wiji metu arep nyebar wiji. 4Sak njeruhné nyebar kuwi wijiné ana sing tiba ing pinggir dalan, terus ana manuk sing pada teka, nyutyuki. 5Ana sing tiba ing watu atos, sing ora okèh lemahé. Wiji mau gelis tukul, awit lemahé tipis. 6Nanging bareng srengéngé wis mundak duwur, terus alum, pungkasané dadi garing, awit ora ana oyoté. 7Ana menèh sing tiba ing sak tengahé tetukulan eri. Bareng eri-eriné mundak gedé, wijiné ketyepit banget banjur ora ngetokké woh. 8Lan ana menèh sing tiba ing lemah apik; kuwi terus metu wohé, ana sing tikel 100, ana sing tikel suwidak lan ana sing tikel telung puluh. 9Sapa sing nduwé kuping rungokna.”
10Para muridé terus pada ngadep lan ngomong: “Apa sebabé, anggèn Panjenengan ngomong marang wong-wong kuwi kok nganggo semonan?” 11Semauré Yésus: “Kowé pada dikèki kawelasan diwènèhi pangertèn wewadiné Kratoné swarga, nanging wong-wong kuwi pada ora dikèki. 12Awit sapa sing nduwé, kuwi bakal dikèki, malah nganti lubèr, nanging sapa sing ora nduwé, apa waé sing dadi duwèké, bakal dijikuk. 13Ya kuwi sebabé enggon-Ku ngekèki tembungé marang wong-wong kuwi nganggo semonan, awit senajan mripaté pada weruh, nanging ora weruh, lan senajan pada ngrungokké, nanging pada ora krungu lan ora ngerti. 14Lan kanggo wong-wong kuwi digenepi nubuaté Yésaya, sing ngomongké:
Kowé bakal krungu lan krungu, nanging ora mengertèni,
kowé bakal weruh lan weruh, nanging ora weruh.
15Awit atiné bangsa iki ndablek lan kupingé budek
lan mripaté dimeremaké,
supaya aja pada weruh karo mripaté
lan ora krungu karo kupingé
lan atiné ora bisa mengertèni
terus mratobat, terus Tak waraské.
16Nanging rahayu mripatmu, jalaran bisa weruh lan kupingmu, awit bisa krungu. 17Awit sak temené Aku ngomong marang kowé: Okèh para nabi lan wong bener sing pada kepéngin weruh apa sing pada kok deleng, nanging ora kelakon weruh, lan pada kepéngin krungu apa sing kok krungu, nanging ora kelakon krungu.
18Mulané rungokna tegesé semonan bab tukang nyebar kuwi. 19Yèn ana wong sing krungu tembungé bab Kratoné swarga, nanging ora mengertèni, terus si duraka teka ngrebut apa sing disebar ing atiné; ya kuwi wiji sing disebar ing pinggir dalan. 20Lan wiji sing disebar ing watu atos, ya kuwi wong sing ngrungokké tembung lan gelis-gelis nampani tembung mau karo bungah, 21nanging ora ana oyoté, dadi ora mantep atiné. Bareng katekan tukang nyia-nyia utawa panganiaya awit sangka tembungé kuwi, wong mau terus gelis murtad. 22Sak terusé sing nyebar ing sak tengahé eri, ya kuwi wong sing ngrungokké tembung, terus sumelangé ndonya lan kekuwatan panggodané kasugihan pada ngendih tembungé mau, terus ora metu wohé. 23Nanging sing nyebar ing lemah apik, ya kuwi wong sing ngrungokké tembungé lan mengertèni, mulané ya terus metu wohé, ana sing tikel 100, ana sing tikel suwidak, ana sing tikel telung puluh.”
Semonan bab alang-alang ing sak tengahé gandum
24Panjenengané medaraké semonan liyané marang wong-wong mau, tembungé: “Kratoné swarga kuwi upamané kaya wong sing nyebar wiji betyik ing tegalané. 25Nanging waktu wong-wong pada turu kabèh, satruné teka nyebar wiji alang-alang ing tengahé gandum, terus lunga. 26Bareng gandumé tukul lan wiwit metu wohé, alang-alangé ya kétok. 27Batur-baturé sing nduwé kebon pada marani bendarané lan ngomong: Bendara, apa ana liyané wiji sing sampéyan sebar ing kebonan sampéyan? Sangka ngendi alang-alang kuwi? 28Semauré bendarané: Kuwi penggawéané satru. Batur-baturé ngomong menèh: Apa sampéyan ngarepké, supaya kita pada mbedoli alang-alang kuwi? 29Nanging semauré: Aja, awit enggonmu pada mbedoli alang-alang kuwi, bisa uga katut gandumé. 30Wis bèn ta pada tukul bebarengan nganti waktuné panèn. Ing waktu kuwi aku bakal ngomong marang sing pada derep: Klumpukna ndisik alang-alangé lan bentèlana, terus obongen, sakwisé kuwi gandumé klumpukna ing lumbungku.”
Semonan bab wiji sawi lan ragi
31Panjenengané medaraké semonan liyané menèh marang wong-wong mau, tembungé: “Kratoné swarga kuwi kaya wiji sawi sing dijukuk lan disebar karo wong ing tegalané. 32Wiji sawi kuwi pantyèn tyilik déwé, nanging yèn wis tukul, gedéné ngungkuli tanduran liya-liyané, malah terus dadi wit-witan, nganti manuk-manuk ing awang-awang pada méntylok mrana lan nusuh ing pangé.”
33Panjenengané medaraké semonan liyané menèh marang wong-wong mau, tembungé: “Kratoné swarga kuwi kaya ragi sing dijukuk karo wong wadon, disawurké ing glepung gandum telung takeran nganti mumbluk kabèh.”
34Perkara kuwi mau kabèh digelar karo Yésus marang wong okèh karo semonan lan ora ana sing diomongké sing ora nganggo semonan, 35supaya digenepi sing diomongké karo nabi, mengkéné:
“Aku bakal mbukak tutuk-Ku
lan ngomongké semonan.
Aku bakal ngomongké perkara sing kesimpen
wiwit jagat digawé.”
Tegesé bab semonan alang-alang ing sak tengahé gandum
36Yésus terus ninggalké wong okèh mau lan terus mulih. Para muridé terus pada teka lan ngomong: “Semonan alang-alang ing kebonan kuwi supaya Panjenengan dunungké marang kita.” 37Yésus terus nyauri, tembungé: “Wong sing nyebar wiji betyik kuwi Putrané Manungsa. 38Kebon kuwi jagat. Wiji sing betyik kuwi para anak kraton, alang-alangé kuwi para anaké duraka. 39Satru sing nyebar wiji alang-alang kuwi iblis. Waktu panèn kuwi pungkasané jaman lan sing pada derep kuwi mulékat. 40Sing kaya alang-alang terus diklumpukké lan diobong ing geni, mengkono uga ing pungkasané jaman, 41Putrané Manungsa bakal ngutus para mulékaté dipréntah nglumpukké sangka Kratoné samubarang kabèh sing dadi sandungan lan kabèh wong sing nglakoni duraka, 42pada dityemplungké ing pawon murup; ing kono sing bakal ketemu tangisan lan keroté untu. 43Lan ing waktu kuwi para wong sampurna bakal pada semlorot kaya srengéngé ing Kratoné Bapaké. Wong sing nduwé kuping, rungokna!”
Semonan bab banda kependem lan mutiara apik
44“Kratoné swarga kuwi upamané kaya banda sing kependem ing kebon, sing ketemu karo wong terus dipendem menèh. Awit sangka bungahé, wong mau terus lunga ngedoli bandané kabèh lan nuku tegalan mau.
45Mengkono menèh Kratoné swarga kuwi kaya wong dagang sing golèk mutiara sing gedé ajiné. 46Bareng wis olèh mutiara sing gedé ajiné, terus lunga ngedoli bandané kabèh lan nuku mutiara kuwi mau.”
Semonan bab jaring
47“Lan uga menèh Kratoné swarga kuwi kaya jaring sing diuntyalké ing segara, terus nglumpukké iwak werna-werna. 48Bareng wis kebak terus digèrèt mentas menyang pinggir, wongé terus pada lungguh milihi iwak-iwak sing betyik lan diwadahi, iwak sing ora apik dibuwang. 49Ya kaya mengkono kahanané mbésuk ing pungkasané jaman. Mulékat-mulékaté bakal pada teka misahaké para wong sing ala sangka tengahé para wong bener, 50pada dityemplungké ing pawon murup; ing kono ketemu tangisan lan keroté untu.
51Kowé apa pada mengertèni kuwi mau kabèh?” Semauré para murid: “Ya, Gusti.” 52Yésus terus ngomong: “Mulané saben juru Torèt sing nampani piwulang bab Kratoné swarga kuwi kaya wong sing nduwé omah, sing ngetokké barang anyar lan barang lawas sangka simpenané.”
Yésus ditampik ing Nasarèt
53Sakwisé rampung enggoné ngekèki pasemon-pasemon mau, Yésus terus lunga sangka kono. 54Sak tekané ing kuta asalé, wong-wong ing kono pada dikèki piwulang ing sinaguk. Wong-wong mau pada nggumun, tembungé: “Wong kuwi olèh kawityaksanan lan pangwasa nindakké mujijat sangka ngendi? 55Apa kuwi duduk putrané tukang kayu? Ibuné jenengé apa ora Maria, lan seduluré Yakobus, Yosèf, Simon lan Yudas? 56Lan sedulur-seduluré wadon apa ora pada ing kéné kabèh? Dadi olèhé kuwi kabèh sangka ngendi?” 57Wong-wong mau terus pada lara atiné marang Panjenengané. Yésus terus ngomong marang wong-wong mau: “Sing jenengé nabi kuwi ing ngendi-endi diajèni, kejaba ing panggonan asalé lan ing omahé déwé.” 58Mulané Panjenengané ora nindakké mujijat okèh ing kono, jalaran sangka enggoné pada ora pertyaya kuwi.